25 έργα από τη Συλλογή Χρίστου Χριστοφή
Πρωτογνώρισα και αγάπησα το έργο του Γιώργου Λαζόγκα πριν από σαράντα περίπου χρόνια. Τα έργα του, ιδιαίτερα η ζωγραφική και τα σχέδια της δεκαετίας του ’80, συνεχίζουν να μου προκαλούν έντονη συγκίνηση και ένα ηδονικό σφίξιμο στο στήθος.
Η δύναμη και η ομορφιά της ζωγραφικής του οφείλονται στη ξεχωριστή ιδιοφυία του καλλιτέχνη που σφραγίζει το έργο του με την προσωπικότητά του. Βιωματικές εμπειρίες και φιλοσοφικές απόψεις καταγράφονται στο έργο του με μία χαρακτηριστική και μοναδική σχεδιαστική ευχέρεια. Η γραφή του είναι ενστικτώδης και γρήγορη και το χρώμα, όταν υπάρχει, ξύνει πληγές. «Φορές φορές τα χρώματα έχουν μια γεύση αίματος κι ο αίλουρος καλλιτέχνης αναρριχιέται στα δέντρα και ουρλιάζει», λέει ο ποιητής Αντρέας Παγουλάτος στο Όργια και Εμπόδια.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι σπάνια τοποθετούσαν τις ζωγραφιές τους ώστε να ευνοούν τον θεατή. Στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν κρυμμένες στο σκοτάδι των τάφων. Εκείνο που ενδιέφερε κυρίως τους Αιγυπτίους ήταν η ύπαρξη των ανάγλυφων στους νεκρικούς ναούς. Το αν ήταν ορατά ή αόρατα ήταν λιγότερο σημαντικό. Ακόμη και όταν τα σκέπαζαν έμενε το ίχνος να δηλώνει την ύπαρξή τους. Αιώνες μετά ο Γιώργος Λαζόγκας διαπραγματεύεται την απόκρυψη και την ανάδυση της εικόνας ή μνήμης. Ο ίδιος αναφέρει ότι «Η εικόνα φανερώνεται για να χαθεί. Το σβήσιμο-κρύψιμο της εικόνας είναι το σεντόνι του ύπνου της, μια χειρονομία που περιέχει ύπνο ή θάνατο».
Ο Μποναβεντούρα, διαπρεπής θεολόγος του Μεσαίωνα και άγιος των Καθολικών, αναφερόμενος στους βαθμούς απόστασης ανάμεσα στο Θεό – Δημιουργό και στο Πλάσμα – Έργο, θεωρεί ότι «ίχνος» είναι η μακρινή αλλά διακριτή αναπαράσταση του Θεού. Το ίχνος είναι μια ιδιότητα του πλάσματος που σχετίζεται με το Θεό ως ποιητικό, υποδειγματικό ή τελικό αίτιό της. Ο Λαζόγκας μας λέει πως «τα ίχνη έχουν τα χαρακτηριστικά μιας υλικότητας εν υπνώσει και υπονοούν το αντικείμενο που τα παράγει».
Για τον Λαζόγκα το σχέδιο είναι η τιμιότητα της τέχνης και πάντοτε το αντιμετώπιζε ως αυτόνομο έργο. Πριν από δέκα ακριβώς χρόνια παρουσίασε μια μεγάλη ενότητα σχεδίων στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και στη συνέχεια στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Ένα καλαίσθητο λεύκωμα με τίτλο LAZONGAS A4 περιλαμβάνει τα 300 σχέδια της έκθεσης. «Το σχέδιο ήταν και είναι μια διαρκής εμμονή. Δεν αποτελεί απλώς αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς μου, αλλά είναι και άμεσα δεμένο με την προσωπική μου ιστορία, τα βιώματά μου, τις αγωνίες και τις διαμαρτυρίες μου ή ακόμη και ζητήματα πολύ προσωπικά. Όταν ξεφυλλίζω το βιβλίο είναι σαν να ξεφυλλίζω το ημερολόγιό μου. Έχει την αμεσότητα της καθημερινότητάς μου» δήλωσε ο ζωγράφος σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» με αφορμή την έκδοση του λευκώματος.
Σε ορισμένα σχέδια του η ομορφιά βασίζεται στην αναγκαιότητα, λες και ακολουθεί τη θεωρία του Έμερσον (1860). Η γραμμή τους είναι αποτέλεσμα της τέλειας οικονομίας. Η ένταση όμως συχνά μεταβάλλεται και τότε η ομορφιά τους ταράζει και εκπλήσσει (η έκπληξη του απρόβλεπτου) και η ηδονή της είναι ανάμικτη με πόνο, όταν η ζωική δύναμη, η πλεονάζουσα δύναμη του καλλιτέχνη, όπως λέει ο Νίτσε, ξεχειλίζει και μετατρέπεται σε δημιουργικότητα.
Στον φιλόξενο χώρο της Φωκίωνος Νέγρη 16 παρουσιάζονται 25 έργα, κολάζ και σχέδια της περιόδου 1983-1993, από τη Συλλογή Χρίστου Χριστοφή. Έχουν επιλεγεί έργα από θεματικές ενότητες αγαπητές στον καλλιτέχνη (Γυναικείο Γυμνό, Πολεμιστές, Ιλιάδα-Οδύσσεια) αλλα και μεμονομένα έργα (Τοπία, Φρούτα, Παλαιστής), λιγότερο γνωστά, αλλά εξίσου σημαντικά. Τα έργα εκτίθενται στο σύνολό τους για πρώτη φορά.
Χρίστος Χριστοφής
Δεκέμβριος, 2014